اول آنکه روانکاوی سنتی تقریبا کارایی اساسی خود را از دست داده است. عمری بالغ بر 200 سال، و تغییرات قابل توجه در ساختار فرهنگ و نگرش انسان امروزی نسبت به 2 دهۀ قبل، این فیلد بنیادی را از دایرۀ اصلی خارج کرده است. دوم آنکه به دلیل منفعل بودن نقش درمانگر و به خصوص کناره گیری او از محیط منقش مراجع، رابطۀ درمانی که بخش قابل توجه فرایند درمان است، به حاشیه رانده می شد. دیگر آنکه تماما در روانکاوی سنتی و حتی روانپویشی جدید، مراجع صرفا در بازۀ زمانی گذشته مورد تحلیل قرار می گیرد، حال آنکه در تحلیل وجود، مراجع بر سه محور گذشته-حال-آینده بررسی خواهد شد.

در این رویکرد، دین، فرهنگ، سطح اقتصاد و تحصیلات مراجع تاثیرات کمتری بر فرایند درمان دارد، گرچه برای ما این موضوع حائز اهمیت است که شخص از نظر ضریب هوشی در میانگین نمودار قرار گرفته و توانایی درک واژگان را نیز داشته باشد.

سرعت این درمان نسبت به روانکاوی 2 الی 3 برابر بیشتر است و همچنین مانایی اثرات درمان نیز در طولانی مدت نسبت به دیگر رویکرد های درمانی، اثربخشی بهتری دارد. در این رویکرد درمانگر و مراجع همسفر یکدیگر تعریف می شوند و رابطۀ درمانی کاملا پویا و منطبق بر اصل اینجا و اکنون است.

درواقع مراجع انسانی درنظر گرفته می شود که توسط رویداد های گذشته، موقعیت حال، و زندگی پیش رو یعنی آینده، مورد آسیب قرار گرفته است، نه آنکه بیماری باشد دو پا ! روان تحلیلی وجودی با 3 اضطراب بنیادین کار می کند: بقا-عاطفه-وجود.

محدودیتی در نوع مشکل وجود ندارد، اما نکتۀ مهمی که باید مطرح شود این است که به دلیل رابطۀ دوسویه میان روان و شخصیت با فیزیولوژیک انسان، حتما باید ریشۀ مشکلات را قبل از هرچیز در ساختار بدنی پیگیری کرد، و سپس به سراغ درمان روانی رفت.

یک مثال می زنم: خانومی 53 ساله از درد های بدنی جسمی نظیر درد لگن و گوارشی شکایت دارد. اگر بلافاصله این فرد را در فرایند درمان روانی قرار دهیم، ممکن است نه تنها مشکل رفع نشود که حتی تشدید شود. فرضیه های اولیه نظیر دوران یائسگی، بدتنظیمی هورمونی، کمبود آهن و ... باید درنظر گرفته شود سپس درصورتی که مشکلی جسمی وجود نداشت یا خیلی خفیف بود اما با میزان درد تناسب نداشت، برای درمان روانی مراجعه کند.

رویکردهای موج دوم و سوم، اکثرا درمان های کوتاه مدتی هستند که درواقع به آنها رویکردهای روان آموزانه (psychoeducation) گفته می شود. نه آنکه درمانی نباشند، خیر، اما درمان های سطح یک و دو به حساب می آیند که صرفا هدف را بر افزایش آگاهی فرد بر چرخه های فکری، احساسی و هیجانی می گذارند.

اما نکتۀ مهم این است که فرد به مرور زمان تحت تعارض های وجودی، ناهشیار، بقا، عاطفه، و نگرانی های غایی نسبت به آینده قرار گرفته و نتیجه آنکه تمام این آموزه ها به مرور از یاد خواهند رفت. البته ذکر این نکته نیز واجب است که در روان تحلیلی وجودی، حتی مباحث روان آموزی نیز به کار گرفته می شوند اما مستلزم کشف و درک درست مشکل، و همچنین درمان ریشه ای آن است. درحقیقت، روان آموزی فرصت درمان را از بین می برد، مگر آنکه بعد از درمان وارد شود.

وظیفۀ زوج درمانی تحلیلی، تحلیل رابطۀ بین زوجین است. درمانگر بدون آنکه صرفا متمرکز بر آموزش شود، سعی می کند نوع رابطۀ بین زوجین رو درک کند. در این بین، قطعا با آسیب های روانی و شخصیتی هر دو نفر نیز روبرو خواهد شد که برحسب وظیفه، به هردو نفر موضوع را عنوان خواهد کرد تا در صورت تمایل، وارد درمان انفرادی شوند.

چرخه های عاطفی بین دو نفر، درک ماهیت وجودی آنها، و نقش های اضطرابی، از محور های مهم این درمان است. در ادامه نیز قطعا آموزش های لازمه به زوجین برای جایگزینی راهبرد های قدیمی با جدید در دستور کار قرار می گیرد.

عموما آنچه دیگر همکاران انجام می دهند و با آن سرعت بالا همانند نور! با آنچه در فرایند اصلی وجود دارد، مغایرت بسیار زیادی دارد. بلی، قطعا از 2 الی 3 تست روانشناسی استفاده خواهد شد اما نه همزمان و در 3،4 ساعت پشت سرهم! تست های مورد استفاده، شخصیت شناسی نیستند، بلکه متمرکز بر ساختار آسیب های شخصیتی و روانی بوده و وظیفۀ مهم پیش بینی آسیب های احتمالی را برعهده دارد.

فرایند مشاوره نه در 3،4 جلسه، که در حدود 12 الی 16 جلسه به طول خواهد انجامید و قطعا برای افراد سوال است "چرا؟". آنچه برای یک روانشناس در این فرایند حائز اهمیت است میزان شناخت روانشناس از زوجین و همچنین میزان شناخت درست زوجین از یکدیگر است.

قطعا این جمله را شنیده اید: "بحث یک عمر زندگی است!". بلی، یک عمر زندگی، ارزش صبر و هزینه کرد 3،4 ماهه را نیز دارد. در این فرایند بارها پیش آمده که مراجعین حتی با علاقۀ بینشان، تصمیم به اجتناب از ازدواج گرفته اند؛ چرا که میزان وجود آسیب و تعارضات درون روانی این دو به حدی زیاد است که زندگی آنها شاید نهایتا 2،3 سال دوام آورده و به جدایی منتهی شود.

البته عموما بین 3 الی 6 جلسۀ اول مشخص می شود که این دو چه ازدواجی (تقریبی) خواهند داشت، آیا موفق است یا خیر! و بعد از این زمان، درصورت توافق آنها به ماندن در رابطه، به سمت آموزش های لازمه می رویم. یک نکته: به زوجین پیشنهاد روان درمانی درصورت وجود آسیب داده خواهد شد تا در این صورت شانس تجربۀ رابطه ای مناسب و شکوفنده را داشته باشند.